"Вялікая Кніга аб Маленькай Вёсцы"

У храме св. Лукі Крымскага і Сімферопальскага у нядзелю, 11 сакавіка 2018 года, пасля набажэнства адбылася сустрэча вернікаў храма і пацыентаў абласной клінічнай бальніцы з Алай Мікалаеўнай Петрушкевіч – паэтэсай, празаікам, кандыдатам філалагічных навук, дацэнтам кафедры беларускай літаратуры ГрГУ імя Янкі Купалы.

Ала Петрушкевіч – жанчына, якая вылучаецца не толькі жаночай прыгажосцю, шармам, чароўнай прывабнасцю, але і багаццем унутранага свету, духоўнай вытанчанасцю, прыроджаным артыстызмам, далікатнасцю.

Прэзентацыя ў храме кнігі гродзенскага аўтара Альжбеты Кеды (псеўданім Алы Петрушкевіч) “Шчонаўскія абразкі” сталася яе ўдумлівым, кранальным, шчырым расповедам пра любоў да сваёй Малой Радзімы. Яе ўспаміны аб дзяцінстве, аб родных мясцінах і людзях нагадвалі яскравыя замалёўкі і нараджалі ў кожным з прысутных асабісты рэзананс: “А што я ведаю пра сваіх родных? А што мае дзеці будуць ведаць аб тых, хто мне дарагі?”  Ала Петрушкевіч патлумачыла слухачам, чаму ўзяла сабе менавіта такі псеўданім: у іх родзе знікла прозвішча Кеда, цяпер яно працягне сваё жыццё ў яе кнігах. Як  сказаў вялiкi пісьменнік Іван Бунін: “Мёртвыя жывуць, пакуль ёсць жывыя, якія пра іх успамінаюць”.

“З назвай маёй роднай вёскі Шчонава, што ў Карэліцкім раёне, з яе невытлумачальнай этымалогіяй мне перагукваецца шмат сэнсаў: шчаслівая навіна, шчырая радасць, шчодрасць і шчымлівы смутак, бо няма ў сённяшнім Шчонаве шчаслівых навінаў, як амаль няма каму шчыра радавацца. Памірае наша вёска...” – з тужлівай інтанацыяй і прамяністым паглядам пачала расповед аб сваёй вёсцы, адлюстраванай у кнізе, Ала Петрушкевіч.

 Гэтую кнігу  можна назваць летапісам роднай вёскі аўтаркі. Наўрад ці такую кнігу напішаш толькі з уласнай памяці. Таму праца над ёй – у пошуку знікаючых у невараць мінулага гісторыяў, імёнаў, лёсаў: амаль як этнографы шукаюць старыя легенды і песні ў фальклорных экспедыцыях. І яшчэ. Пра адну вёску, аказваецца, можна напісаць цэлую кнігу. Не ведаю, ці пра ўсіх землякоў, якія жылі ў вёсцы Шчонава на Карэліччыне ў другой палове 20 стагоддзя, напісала Альжбета Кеда ў “Шчонаўскіх абразках”, але тут сотні імёнаў, лёсаў, займальных –

цікавых і вясёлых, сумных і трагічных – гісторыяў.

Улічваючы тое, што аўтар кнігі – жанчына, то і жаночы вобраз роднай вёскі бадай самы адметны і так бы мовіць драматургічны – ад дзіцячых гульняў, праз дзявочую маладосць да жаночых вынікаў жыцця. З гэтай кнігі таксама можна даведацца, як жыла заходняя беларуская вёска ў 60-70 гадах, як тут працавалі і вялі ўласную гаспадарку, як праводзілі вольны час, якія танцы танцавалі на вечарынках, якія і ў каго шылі сукенкі жанчыны, якія пастаноўкі ладзілі, як праходзілі вяселлі і як адбываліся пахаванні, якую музыку і на чым гралі. Карацей, для любога беларускага даследчыка – гісторыка, этнолага, фалькларыста – у гэтай кнізе знойдзецца багаты, каштоўны матэрыял. Аднак "Шчонаўскія абразкі" не назавеш чыста зборнікам краязнаўча-біяграфічных матэрыялаў. У гэтай прозе і лаканічная дасканаласць слова, і эмацыянальнасць, і пачуццёвасць, і аўтарскае стаўленне да сваіх землякоў – перадусім нейкая настальгічная любоў, на адлегласці часу ўзмоцненая. І думаецца: пашанцавала вёсцы Шчонава, якая на Карэліччыне. Трэба меркаваць, як і большасць беларускіх вёсак, памірае тая ранейшая вёска Шчонава. Адыходзяць у лепшы свет яе насельнікі, разбураюцца хаты, або займаюць іх дачнікі. Усё менш і менш застаецца людзей, якія памятаюць тое ранейшае, з 20 стагоддзя, тутэйшае жыццё. Але ёсць цяпер кніга, якая Шчонава захавала на вякі. І нашчадкі шчонаўцаў цяпер могуць лёгка ўвайсці ў зніклы свет родных мясцін і блізкіх людзей. І гэта бадай асноўная вартасць такіх кніг, запатрабаванасць якіх з часам будзе толькі ўзрастаць.

Ала Мікалаеўна – патрыёт сваёй малой радзімы ў самым высокім сэнсе гэтага слова. Грошы ад рэалізацыі кнігі яна сабрала і перадала на рэстаўрацыю царквы святой Варвары ў былым мястэчку Райца Карэлічскага раёна.

“Беларуская шляхцянка” – такая думка нараджаецца ў мяне кожны раз, калі пры сустрэчах гляджу на Алу Петрушкевіч, шчаслівага лёсу чалавека, які адбыўся і як вучоны-філолаг, і як педагог, і як аўтар таленавітых кніг.

Большая Книга о Маленькой Деревне (встреча с А. Петрушкевіч)

В храме св. Луки Крымского и Симферопольского в воскресенье 11 марта, после богослужения состоялась встреча прихожан храма и пациентов областной клинической больницы с Аллой Николаевной Петрушкевич – поэтессой, прозаиком, кандидатом филологических наук, доцентом кафедры белорусской литературы ГрГУ им. Я. Купалы.

Алла Петрушкевич –женщина, которую отличают не только женская красота, шарм, обаяние, но и богатство внутреннего мира, духовная утончённость, прирожденный артистизм, деликатность. Презентация книги гродненского автора Альжбеты Кеда (псевдоним Аллы Петрушкевич) «Щоновские образки» оказалась вдумчивым, трогательным, искренним рассказом о любви к Своей Малой Родине. Её воспоминания о детстве, о родных местах и людях напоминали яркие зарисовки, которые рождали у слушателей личный резонанс: «А я что знаю о своих родных? А что мои дети будут знать о тех, кто мне дорог?» На вопрос о псевдониме,  Алла Петрушкевич объяснила, почему взяла себе именно такой: в их роду исчезла фамилия Кеда, но теперь она продолжает жить в книгах писательницы. Вспоминаются слова  великого писателя Ивана Бунина: «Мёртвые живы, пока есть живые, чтобы о них вспоминать».

“З назвай маёй роднай вёскі Шчонава, што ў Карэліцкім раёне, з яе невытлумачальнай этымалогіяй мне перагукваецца шмат сэнсаў: шчаслівая навіна, шчырая радасць, шчодрасць і шчымлівы смутак, бо няма ў сённяшнім Шчонаве шчаслівых навінаў, як амаль няма каму шчыра радавацца. Памірае наша вёска…”с грустной интонацией и лучезарным взглядом начала рассказ о своей деревне (и книге, которую можно назвать - ) Алла Петрушкевич. 

Эту книгу можно назвать летописью родной деревни автора. Вряд ли такую книгу напишешь только из своей собственной памяти. Поэтому работа над ней – это поиск исчезающих в невозвратном минувшем историй, имён, судеб: почти как этнографы ищут древние легенды и песни в фольклорных экспедициях.

И ещё.  Об одной деревне, оказывается, можно написать целую книгу. Не знаю, обо всех ли земляках, которые жили в деревне Щоново Кореличского района во второй половине 20-го века, написала Альжбета Кеда в «Щоновских образках», но тут сотни имён, судеб, интересных историй – весёлых и занимательных, грустных и трагических. Поскольку автор книги – женщина, то и женский образ родной деревни, пожалуй, самый запоминающийся и, можно так сказать, драматургический – от детских игр, через девичью молодость и до итогов женской жизни.  

Из этой книги также можно узнать, как жила западнобелорусская деревня в 60 – 70 годах, как тут трудились и вели личное хозяйство, как проводили свободное время, какие танцы танцевали на вечеринках, какие и у кого шили платья женщины, какие ставили пьесы, как проходили свадьбы и похороны, какую музыку и на чём играли. Короче говоря, для любого белорусского исследователя – историка, этнолога, фольклориста – в этой книге найдётся богатый и ценный материал.

Однако «Щоновские образки» не назовёшь сборником чисто краеведческо-биографических материалов. В этой прозе и лаконичность слова, и эмоциональность, и чувственность, и авторское отношение к своим землякам – прежде всего какая-то ностальгическая любовь, усиленная ушедшим временем.  И думается: повезло деревне Щоново, которая возле Кореличей. Надо думать, как и большинство белорусских деревень, умирает прежнее Щоново. Уходят в лучший мир его жители, разрушаются дома, или занимают их дачники. Всё меньше и меньше остаётся людей, которые помнят ту прежнюю, из 20-го столетия, здешнюю жизнь. Но теперь есть книга, которая Щоново сберегла навеки. И потомки щоновцев теперь могут легко войти в исчезнувший мир родных мест и близких людей. И в этом, пожалуй, главная ценность таких книг, востребованность которых будет только расти.

Алла Николаевна - патриот своей малой родины в самом высоком значении этого слова. Деньги от реализации книги она собрала и передала на реставрацию церкви святой Варвары в бывшем местечке Райца Кореличского района.

Беларуская “шляхтянка” – такие мысли рождаются у меня каждый раз, когда при встречах смотрю на Аллу Петрушкевич – человека счастливой судьбы, состоявшегося как ученый-филолог, педагог, автор талантливых книг.

Галина МИХАЛЬЧЕНКО
Перевод на белорусский язык - Галина САМОЙЛО