Пераклад на беларускую мову свяцільнічных малітваў утрані

Свяцільнічныя малітвы Утрані (т.зв. святарскія малітвы) – адна з найстаражытнейшых частак ранішняга багаслужэння візантыйскага абраду. Верагодна, іх фарміраванне пачалося яшчэ ў к. 3-га пач. 4-га стагоддзяў хрысціянскай гісторыі.

Лічыцца даказаным, што тэксты тых свяцільнічных малітваў, якія сёння ўваходзяць у склад праваслаўных служэбнікаў, звязаны з традыцыяй багаслужэння храма Сафіі Канстантынопальскай, а канкрэтна з сутачным кругам служб, якія называліся "песенным паследваннем".

Характэрным для традыцыі “песеннага паследвання” было выкананне антыфонаў (папераменнага спеву гімнаў/псалмоў некалькімі хорамі). Пасля кожнага антыфона гучалі малітоўныя прашэнні (екценіі) і гучала малітва, адпаведная зместу антыфона. Сучасныя свяцільнічныя малітвы, як мяркуюць даследчыкі, менавіта і ўяўлялі сабою малітвы антыфонаў “песеннага паследвання”. Іх корпус быў канчаткова аформлены прыкладна на прыканцы VIIі ў пачатку VIII стагоддзя. З ХІІІ стагоддзя пачынаецца працэс паступовай змены Устава і гэтыя малітвы, сабраныя разам, былі памешчаны ў служэбніках новага тыпу на пачатку Утрані.[1]

Прапанаваны пераклад свяцільнічных малітваў быў здейснены з старажытна-грэчаскай мовы па выданню: Ἱερατικὸν Α΄ περιέχον ἅπασαν τὴντοῦἹερέωςδιάταξιν εἰςτὸνἙσπερινόν, τὸνὌρθρον καὶ τὴνθείαν Λειτουργίαν τοῦἐνἁγίοις πατρὸςἡμῶνἸωάννουτοῦΧρυσοστόμου [Text] :Ὡς καὶ εἰςἑτέρας ἱερὰςἀκολουθίας καὶ τελετὰς. - Ἔκδ. Ζ´. - ἍγιονὍρος : ἜκδοσιςἹερᾶςΜονῆςΣίμωνοςΠέτρας, 2008. - Κ΄, 210 σ.

Пры перакладзе выкарыстоўваўся шэраг слоўнікаў:

• Древнегреческо-русский словарь. И. Х. Дворецкий, под ред. С. И. Соболевского. Словарь издан государственным издательством иностранных и национальных словарей, Москва, 1958. Компьютерная версия - Сергей Гурин, Томск, 2005.
• Lampe G.W.H. A Patristic Greek Lexicon. Oxford 1961
• The Online Liddell-Scott-Jones Greek-English Lexicon.
• Henry George Liddell, Robert Scott. An Intermediate Greek-English Lexicon.
• A Digital Library of Greek Literature. THESAURUS LINGUAE GRAECAE.
• Тлумачальны слоўнік беларускай мовы ; пад агульнай рэдакцыяй К. К. Атраховіча (К. Крапівы). АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. 1977-1984 гг.
• Электронная версія Тлумачальнага слоўніка: http://www.skarnik.by/
• Руска - беларускі слоўнік. Электронная версія: http://www.skarnik.by/

Разам з перакладам зместу малітваў было праведзена даследванне іх тэксту на прадмет выяўлення цытат з Свяшчэннага Пісання, а таксама сэнсавых паралеляў з тэкстамі Святых айцоў і хрысціянскіх аўтараў старажытнасці. Вынікі гэтага аналізу змешчаны у падрадоўніку.

Тэкст перакладу набліжаны да сінтаксічнай паслядоўнасці старажытна-грэчаскага і царкоўна-славянскага тэкстаў.

1.ΕΥΧΗ Α’

Εὐχαριστοῦμεν σοι, Κύριε, ὁ Θεὸς ἡμῶν, τῷ ἐξαναστήσαντι ἡμᾶς ἐκ τῶν κοιτῶν ἡμῶν, καὶ ἐμβαλόντι εἰς τὸ στόμα ἡμῶν λόγον αἰνέσεως, τοῦ προσκυνεῖν καὶ ἐπικαλεῖσθαι τὸ ὄνομα σου τὸ ἅγιον· καὶ δεόμεθα τοῖς σοῖς οἰκτιρμοῖς, οἷς πάντοτε ἐχρήσω περὶ τὴν ἡμετέραν ζωήν. Καὶ νῦν ἐξαπόστειλον τὴν βοήθειάν σου ἐπὶ τοὺς ἑστῶτας πρὸ προσώπου τῆς ἁγίας δόξης σου και ἀπεκδεχομένους τὸ παρὰ σου πλούσιον ἔλεος καὶ δὸς αὐτοῖς μετὰ φόβου καὶ ἀγάπης πάντοτε σοι λατρεύειν, αἰνεῖν, ὑμνεῖν, προσκυνεῖν, τὴν ἀνεκδιήγητόν σου ἀγαθότητα. Ὅτι πρέπει σοι, πᾶσα δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνησις, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 1.

Дзякуем Табе, Госпадзі, Божа наш, што ўзняў нас ад ложаў нашых і ўклаў у вусны нашыя слова хвалы[2], каб пакланяцца і заклікаць імя Тваё святое. І молімся Тваёй шчодрасці,[3]з якою Ты заўсёды ставіўся да жыцця нашага. І цяпер пашлі дапамогу Тваю тым, якія стаяць перад абліччам святой славы Тваёй і чакаюць ад Цябе вялікай міласці[4] і дай ім са страхам і любоў’ю заўсёды Табе служыць, Цябе хваліць і апяваць, ды пакланяцца невытлумачальнай Тваёй дабрыні. Бо належыць Табе ўсялякая слава, пашана і пакланенне Айцу і Сыну і Святому Духу, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

2. ΕΥΧΗ Β’

Ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμα ἡμῶν πρὸς σέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, διότι φῶς τὰ προστάγματά σου ἐπι τῆς γῆς· δικαιοσύνην καὶ ἁγιασμὸν ἐπιτελεῖν ἐν τῷ φόβῳ σου, συνέτισον ἡμᾶς· σὲ γὰρ δοξάζομεν τὸν ὄντως ὄντα Θεὸν ἡμῶν. Κλῖνον τὸ οὗς σου καὶ ἐπάκουσον ἡμῶν· καὶ μνήσθητι, Κύριε, τῶν συμπαρόντων καὶ συνευχομένων ἡμῖν πάντων κατ᾽ ὄνομα καὶ σῶσον αὐτοὺς τῇ δυνάμει σου· ἐυλόγησον τὸν λαόν σου καὶ ἁγίασον τὴν κληρονομίαν σου· εἰρήνην τῷ κόσμῳ σου δώρησαι, ταῖς ἐκκλησίαις σου, τοῖς ἱερεῦσι, τοῖς βασιλεῦσιν, ἡμῶν καὶ παντὶ τῷ λαῷ σου. Ὅτι ηὐλόγηται καὶ δεδόξασται τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 2.

Ад ночы паўстае рана дух мой да Цябе Божа, бо наказы Твае - свет на зямлі.[5] Праведнае і святое здзяйсняць у страху Тваім навучы нас, бо Цябе славім сапраўды існага Бога нашага. Нахілі вуха Тваё і пачуй нас[6], і ўзгадай, Госпадзі, па імені ўсіх тут прысутных, якія моляцца разам з намі, і ўратуй іх сілаю Тваею. Благаславі народ Твой і асвяці спадчыну Тваю. Мір свету Твайму дай, цэрквам, святарам і ўсяму народу Твайму. Бо благаславёна і праслаўлена найпачэснейшае і велічнае імя Тваё Айца і Сына і Святога Духа, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

3. ΕΥΧΗ Γ’

Ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμα ἡμῶν πρὸς σέ ὁ Θεὸς, διότι φῶς τὰ προστάγματα σου. Δίδαξον ἡμᾶς, ὁ Θεὸς, τὴν δικαιοσύνην σου, τὰς ἐντολάς σου καὶ τὰ δικαιώματά σου· φώτισον τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν διανοιῶν ἡμῶν, μήποτε ὑπνώσωμεν ἐν ἁμαρτίαις εις θάνατον· ἀπέλασον πάντα ζόφον ἀπὸ τῶν καρδιῶν ἡμῶν· χάρισαι ἡμῖν τὸν τῆς δικαιοσύνης ἥλιον καὶ ἀνεπηρέαστον τὴν ζωὴν ἡμῶν διαφύλαξον ἐν τῇ σφραγῖδι τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος· κατεύθυνον τὰ διαβήματα ἡμῶν εἰς ὁδὸν εἰρήνης· δὸς ἡμῖν ἰδεῖν τὸν ὄρθρον καὶ τὴν ἡμέραν ἐν ἀγαλλιάσει, ἵνα σοι τὰς ἑωθινὰς ἀναπέμπωμεν εὐχάς. Ὅτι σὸν τὸ κράτος καὶ σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα, τοῦ Πατρὸς καί τοῦΥἱοῦ καὶ τοῦ ἉγίουΠνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Χορὸς Ἀμήν.

МАЛІТВА 3.

Ад ночы паўстае рана дух мой да Цябе Божа, бо свет наказы Твае.[7]Навучы нас, Божа, праўдзе Тваёй, запаведзям Тваім, устанаўленням Тваім.[8] Прасвяці нашы духоўныя[9] вочы, каб ніколі не заснулі мы ў грахах сном смерці.[10] Аджані ўсю цемру ад сардэц нашых.  Дай нам сонца праўды[11] і жыццё наша бяспечным захавай пячаццю Святога Твайго Духа.[12] Выправі ногі нашыя на шлях міру.[13] Дай нам бачыць ранак ды дзень у радаванні, каб Табе ранішнія ўзносіць малітвы. Бо Твая дзяржава, і Тваё ёсць Царства, і сіла, і слава Айца, і Сына і Духа Святога. Амінь.

4. ΕΥΧΗ Δ’

Δέσποτα ὁ Θεὸς, ὁ ἅγιος καὶ ἀκατάληπτος, ὁ εἰπὼν ἐκ σκότους φῶς λάμψαι, ὁ ἀναπαύσας ἡμᾶς ἐν τῷ τῆς νυκτὸς ὕπνῳ καὶ διαναστήσας πρὸς δοξολογίαν καὶ ἱκεσίαν τῆς σῆς ἀγαθότητος, δυσωπούμενος ὑπο τῆς ἰδίας σου εὐσπλαγχνίας, πρόσδεξαι ἡμᾶς καὶ νῦν προσκυνοῦντάς σε καὶ κατὰ δύναμιν εὐχαριστοῦντάς σοι καὶ δώρησαι ἡμῖν πάντα τὰ πρὸς σωτηρίαν αἰτήματα· ἀνάδειξον ἡμᾶς υἱοὺς φωτὸς καὶ ἡμέρας καὶ κληρονόμους τῶν αἰωνίων σου ἀγαθῶν. Μνήσθητι, Κύριε, ἐν τῷ πλήθει τῶν οἰκτιρμῶν σου καὶ παντὸς τοῦ λαοῦ σου, τῶν συμπαρόντων καὶ συνευχομένων ἡμῖν καὶ πάντων τῶν ἀδελφῶν ἡμῶν, τῶν ἐν γῇ, τῶν ἐν θαλάσσῃ, τῶν ἐν παντὶ τόπω τῆς δεσποτείας σου δεομένων τῆς σῆς φιλανθρωπίας καὶ βοηθείας, καὶ πᾶσι χορήγησον τὸ μέγα σου ἔλεος. Ἵνα, σεσωσμένοι ψυχῇ τε καὶ σώματι πάντοτε διαμένοντες, μετὰ παῤῥησίας δοξάζωμεν τὸ θαυμαστὸν καὶ εὐλογημένον ὄνομά σου, τοῦ Πατρὸς καί τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 4

Уладару Божа, святы і неспасціжны, Які сказаў з цемры свету заз’зяць[14], Які супакоіў нас у начным сне і падняў на славаслоў’е і малітву да Тваёй дабрыні. Ты, перакананы Сваёй жа міласэрнасцю, прымі нас і цяпер у пакланенні Табе і ва ўдзячнасці пасільнай і падай нам усё, што просім, для спасення. Пакажы нас сынамі света і дня[15] і спадкаемцамі вечных Тваіх даброт. Памяні, Госпадзі, ў багацці шчодрасцяў Тваіх[16] і ўвесь народ Твой, які прысутнічае тут і моліцца разам з намі і ўсіх братоў нашых, якія на зямлі, на моры і ва ўсякім месцы ўладарства Твайго чакаюць чалавекалюбства Твайго і дапамогі, і ўсім падай вялікую Тваю міласць, каб мы, выратаванныя душою і целам заўсёды захоўваліся, і з адвагаю славасловілі дзіўнае і благаславёнае імя Тваё Айца і Сына і Святога Духа, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

5. ΕΥΧΗ Ε’

Ἀγαθῶν θησαυρέ, πηγὴ ἀέναος, Πάτερ ἅγιε, θαυμαστοποιέ, παντοδύναμε καὶ παντοκράτορ, πάντες σὲ προσκυνοῦμεν καὶ σοῦ δεόμεθα, τὰ σὰ ἐλέη καὶ τοὺς σοὺς οἰκτιρμοὺς ἐπικαλούμενοι εἰς βοήθειαν καὶ ἀντίληψιν τῆς ἡμετέρας ταπεινώσεως. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν σῶν ἱκετῶν· πρόσδεξαι πάντων ἡμῶν τὰς ἑωθινας δεήσεις, ὡς θυμίαμα ἐνώπιον σου, καὶ μηδένα ἡμῶν ἀδόκιμον ποιήσης, ἀλλά πάντας ἡμᾶς περιποίησαι διὰ τῶν οἰκτιρμῶν σου. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν ἀγρυπνούντων καὶ ψαλλόντων εἰς δόξαν σὴν καὶ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ καὶ Θεοῦ ἡμῶν καὶ τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος. Γενοῦ αὐτῶν βοηθὸς καὶ ἀντιλήπτωρ· πρόσδεξαι αὐτῶν τὰς ἱκεσίας εἰς τὸ ὑπερουράνιον καὶ νοερόν σου θυσιαστήριον. Ὅτι σὺ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 5.

Даброт скарбніца,[17] крыніца вечнаструменная, Айцец Святы, Цудатворча, Усясільны і Уседзяржыцелю, ўсе Табе пакланяемся і Табе молімся, Тваі міласці і Твае шчодрасці прызываем на дапамогу і абарону нашае сціпласці. Памяні, Госпадзі,нас - Тваіх малітоўнікаў.  Прымі ўсе нашыя ранішнія малітвы, як фіміям перад Табою, і нікога з нас не зрабі нягоднымі, алле ўсіх нас захавай шчодрасцямі Тваімі. Памяні, Госпадзі, тых, якія не спяць і апяваюць славу Тваю і Адзінароднага Твайго Сына і Бога нашага і Святога Твайго Духа. Будзь ім памочнікам і абаронцам. Прыймі іх малітвы да наднябеснага і духоўнага Твайго ахвярніка. Бо Ты Бог наш і Табе славу ўзносім Айцу і Сыну і Святому Духу, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

6. ΕΥΧΗ ΣΤ’

Εὐχαριστουμέν σοι, Κύριε ὁ Θεὸς τῶν σωτηρίων ἡμῶν, ὅτι πάντα ποιεῖς εἰς εὐεργεσίαν τῆς ζωῆς ἡμῶν, ἵνα διὰ παντὸς πρὸς σὲ ἀποβλέπωμεν, τὸν σωτῆρα καὶ εὐεργέτην τῶν ἡμετέρων ψυχῶν· ὅτι διανέπαυσας ἡμᾶς ἐν τῷ παρελθόντι τῆς νυκτὸς μέτρῳ καὶ ἐξήγειρας ἡμᾶς ἐκ τῶν κοιτῶν ἡμῶν καὶ ἔστησας εἰς προσκύνησιν τοῦ τιμίου ὀνόματός σου. Διὸ δεόμεθά σου, Κύριε· δὸς ἡμῖν χάριν καὶ δύναμιν, ἵνα καταξιωθῶμεν ψάλλειν σοι συνετῶς καὶ προσεύχεσθαι ἀδιαλείπτως ἐν φόβῳ καὶ τρόμῳ, τὴν ἑαυτῶν σωτηρίαν κατεργαζόμενοι, διὰ τῆς ἀντιλήψεως τοῦ Χριστοῦ σου. Μνήσθητι, Κύριε, καὶ τῶν ἐν νυκτὶ πρὸς σὲ βοώντων· ἐπάκουσον αὐτῶν καὶ ἐλέησον καὶ σύντριψον ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῶν τοὺς ἀοράτους καὶ πολεμίους ἐχθρούς. Σὺ γὰρ εἶ ὁ Βασιλεὺς τῆς εἰρήνης καὶ Σωτήρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 6.

Дзякуем Табе, Госпадзі Божа збаўлення нашага[18], бо ўсё робіш дзеля спрыяння жыццю нашаму, каб мы заўсёды на Цябе ўзіраліся Збаўцу і Дабрадзея  душ нашых. Бо ты супакоіў нас ў мінулы час ночы і ўзняў нас ад ложаў нашых і паставіў на пакаланенне пачэснаму імені Твайму. Таму молімся Табе, Госпадзі, дай нам благадаць і сілу, каб спадобіліся мы спяваць Табе з розумам[19]і маліцца няспынна[20] ў страху і трымценні, здзяйсняючы сваё збаўленне[21] заступніцтвам Хрыста Твайго. Памяні, Госпадзі, і тых, хто ў ночы да Цябе ўзываюць. Пачуй іх і памілуй і скрушы пад ногі хі нябачных і ваяўнічых ворагаў. Бо ты Цар міру і Спас душ нашых і Табе славу ўзносім Айцу і Сыну і Святому Духу, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

7. ΕΥΧΗ Ζ’

Ὁ Θεὸς καὶ Πατηρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ἐξαναστήσας ἡμᾶς ἐκ τῶν κοιτῶν ἡμῶν καὶ ἐπισυναγαγὼν ἐπὶ τὴν ὥραν τῆς προσευχῆς, δὸς ἡμῖν χάριν ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματος ἡμῶν καὶ πρόσδεξαι ἡμῶν τὰς κατὰ δύναμιν εὐχαριστίας· καὶ δίδαξον ἡμᾶς τὰ δικαιώματά σου, ὅτι προσεύξασθαι καθ᾽ ὅ δεῖ οὐκ οἴδαμεν, ἐὰν μὴ σύ, Κύριε, τῷ Πνεύματι σου τῷ ἁγίῳ ὁδηγήσης ἡμᾶς. Διό, δεόμεθα σου· εἴ τι ἡμάρτομεν μέχρι τῆς παρούσης ὥρας, ἐν λόγω ἤ ἔργω ἤ κατὰ διάνοιαν, ἑκουσίως ἤ ἀκουσίως, ἄνες, ἄφες, συγχώρησον· ἐὰν γὰρ ἀνομίας παρατηρήσης, Κύριε, Κύριε, τίς ὑποστήσεται; ὅτι παρὰ σοὶ ἡ ἀπολύτρωσις. Σὺ εἶ μόνος ἅγιος, βοηθός, κραταιὸς ὑπερασπιστης τῆς ζωῆς ἡμῶν καὶ ἐν σοὶ ἡ ὕμνησις ἡμῶν διαπαντός. Εἴη τὸ κράτος τῆς βασιλείας σου εὐλογημένον καὶ δεδοξασμένον τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 7.

Божа і Ойча Госпада нашага Іісуса Хрыста, Які падняў нас з ложаў нашых і сабраў у час малітвы. Дай нам благадаць каб раскрыць вусны нашыя, і прымі нашыя пасільныя падзякі, і навучы нас запаведзям Тваім[22], бо маліцца, як належыць, не ведаем, калі Ты, не наставіш нас, Госпадзі, Духам Тваім Святым.  Таму молімся Табе, калі мы саграшышлі нават да гэтай гадзіны, ў слове, ці ў справе, ці ў думках, вольна ці міжвольна, паслаб, адпусці, прабач. Бо калі Ты, Госпадзі, Госпадзі, будзеш узірацца ў безаконні нашыя, хто ж тады выстаіць?! Бо ў Цябе ёсць збаўленне.[23] Ты - адзіны святы, памочнік, уладны абаронца[24] жыцця нашага і да Цябе спеў наш заўсёды. Няхай жа будзе дзяржава царства Твайго благаславёна і праслаўлена Айца і Сына і Святога Духа, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

8. ΕΥΧΗ Η’

Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ τὴν τοῦ ὕπνου ῥᾳθυμίαν ἀποσκεδάσας ἀφ᾽ ἡμῶν, καὶ συγκαλέσας ἡμᾶς κλήσει ἁγία, τοῦ καὶ ἐν νυκτὶ ἐπάραι τὰς χεῖρας ἡμῶν καὶ ἐξομολογεῖσθαι σοι ἐπὶ τὰ κρίματα τῆς δικαιωσύνης σου, πρόσδεξαι τὰς δεήσεις ἡμῶν, τὰς ἐντεύξεις, τὰς ἐξομολογήσεις, τὰς νυκτερινὰς λατρείας· καὶ χάρισαι ἡμῖν, ὁ Θεὸς, πίστιν ἀκαταίσχυντον, ἐλπίδα βεβαίαν, ἀγάπην ἀνυπόκριτον· εὐλόγησον ἡμῶν εἰσόδους καὶ ἐξόδους, πράξεις, ἔργα, λόγους, ἐνθυμήσεις· καὶ δὸς ἡμῖν καταντῆσαι εἰς τὰς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας, αἰνοῦντας, ὑμνοῦντας, εὐλογοῦντας τῆς σῆς ἀφράστου χρηστότητος τὴν ἀγαθότητα. Ὅτι ηὐλόγηταί τὸ πανάγιον σου ὄνομα, καὶ δεδόξασταί σου ἡ βασιλεία, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 8.

Госпадзі Божа наш,[25] Які сонную млявасць адагнаў ад нас, і склікаў нас поклічам святым,[26] каб і ў ночы мы ўзнімали рукі наша і вызнавалі Цябе па судам праўды Тваёй.[27]Прыймі нашыя мальбы, маленні, вызнанні, начныя служэнні. Дай нам, Божа, веру непасаромленую, надзею трывалую, любоў некрывадушную. Благаславі нашыя ўваходы і выхады, справы, працу, словы, роздумы і дай нам дасягнуць пачатку дня ў спевах і гімнах, благаслаўляючы дабрыню Тваёй невыказнай міласэрнасці. Бо благаславёна ўсесвятое Імя Тваё і праслаўлена Царства Тваё Айца і Сына і Святога Духа, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

9. ΕΥΧΗ Θ’

Λάμψον, Δέσποτα φιλάνθρωπε, ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν, τὸ τῆς σῆς θεογνωσίας ἀκήρατον φῶς, καὶ τοὺς τῆς διανοίας ἡμῶν διάνοιξον ὀφθαλμοὺς διάνοιξον εἰς τὴν τῶν εὐαγγελικῶν σου κηρυγμάτων κατανόησιν. Ἔνθες ἡμῖν καὶ τὸν τῶν μακαρίων σου ἐντολῶν φόβον, ἵνα πάσας τὰς σαρκικὰς ἐπιθυμίας καταπατήσαντες, πνευματικὴν πολιτείαν μετέλθωμεν, πάντα τὰ πρὸς εὐαρέστησιν τὴν σὴν καὶ φρονοῦντες καὶ πράττοντες. Ὅτι σὺ εἶ ὁ ἁγιασμὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 9

Запалі ў сэрцах нашых, чалавекалюбны Уладару, Твайго богапазнання чыстае святло, і розуму нашага вочы адчыні да разумення Твайго евангельскага прапаведання. Укладзі ў нас і страх блажэнных Тваіх запаведзяў, каб мы, растаптаўшы ўсе цялесныя жарсці, жылі духоўным жыццём, і ўсё, што для дагаджэння Табе і думалі і рабілі. Бо Ты – светласць душ і целаў нашых, Хрысце Божа, і Табе славу ўзносім, з Беспачатным Тваім Айцом і з Усесвятым, Добрым і Жыватворчым Тваім Духам, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амінь.

10. ΕΥΧΗ Ι’

Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ τὴν διὰ μετανοίας ἄφεσιν τοῖς ἀνθρώποις δωρησάμενος καὶ τύπον ἡμῖν ἐπιγνώσεως ἀμαρτημάτων καὶ ἐξομολογήσεως τὴν τοῦ προφήτου Δαυΐδ μετάνοιαν πρὸς συγχώρησιν ὑποδείξας· αὐτός, Δέσποτα, πολλοῖς ἡμᾶς καὶ μεγάλοις περιπεπτωκότας πλημμελήμασιν, ἐλέησον κατὰ τὸ μέγα σου ἔλεος, καὶ, κατὰ τὸ πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου, ἐξάλειψον τὰ ἀνομήματα ἡμῶν· ὅτι σοι ἡμάρτομεν, Κύριε, τῷ καὶ τὰ ἄδηλα καὶ κρύφια τῆς καρδίας τῶν ἀνθρώπων γινώσκοντι καὶ μόνῳ ἔχοντι ἐξουσίαν ἀφιέναι ἀμαρτίας. Καρδίαν δὲ καθαρὰν κτίσας ἐν ἡμῖν καὶ πνεύματι ἡγεμονικῷ στηρίξας ἡμᾶς καὶ την ἀγαλλίασιν τοῦ σωτηρίου σου γνωρίσας ἡμῖν, μὴ ἀποῤῥίψῃς ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ προσώπου σου· ἀλλ᾽ εὐδόκησον, ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος, μέχρι τῆς ἐσχάτης ἡμῶν ἀναπνοῆς προσφέρειν σοι θυσίαν δικαιοσύνης καὶ ἀναφορὰν ἐν τοῖς ἁγίοις σου θυσιαστηρίοις. Ἐλέει, καὶ οἰκτιρμοίς, καὶ φιλανθρωπία τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, μεθ᾽ οὖ εὐλογητὸς εἶ, σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 10

Госпадзі Божа наш, Які даў людзям адпушчэнне грахоў праз пакаянне і прарока Давіда пакаянне нам паказаў як вобраз усвядомлення грахоў і вызнання іх. Сам, Уладару, і нас, якія ўпалі ў шматлікія і вялікія грахі, памілуй па вялікай Тваёй міласці, і па мноству шчодрасцяў Тваіх,[28] ачысці саграшэнні нашыя. Бо саграшылі мы ГоспадзісупрацьЦябе,[29] Які ведае небачнае і схаванае ў сэрцы чалавечым і Які адзіны мае ўладу даравання грахоў.[30]Сэрца ж чыстае стварыў ў нас і Духам уладарным умацаваў нас, і радасць збаўлення Твайго абвесціў нам, не адкінь нас ад аблічча Твайго,[31] але спадобі, як добры і чалавекалюбівы, да апошняга нашага дыхання прыносіць Табе ахвяру праведнасці і прынашэнні на святых Тваіх ахвярніках. Міласцю і шчодрасцямі і чалавекалюбствам Адзінароднага Сына Твайго, з Якім ты благаславёны, са Усесвятым і Добрым і Жыватворчым Тваім Духам, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

11. ΕΥΧΗ ΙΑ’ 

Ὁ Θεὸς, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ τας νοερὰς καὶ λογικὰς ὑποστησάμενος δυνάμεις τῷ σῷ θελήματι, σοῦ δεόμεθα καὶ σὲ ἱκετεύομεν, πρόσδεξαι ἡμῶν μετὰ τῶν κτισμάτων σου πάντων τὴν κατὰ δύναμιν δοξολογίαν καὶ ταῖς πλουσίαις τῆς σῆς ἀγαθότητος ἀντάμειψαι δωρεαῖς· ὅτι σοὶ κάμπτει πᾶν γόνυ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων καὶ πᾶσα πνοὴ καὶ κτίσις ὑμνεῖ τὴν ἀκατάληπτόν σου δόξαν· μόνος γὰρ εἶ Θεὸς ἀληθινὸς καὶ πολυέλεος. Ὅτι σὲ αἰνοῦσι πᾶσαι αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 11.

Божа, Божа наш,[32] Які разумныя і духоўныя сілы паставіў па Тваёй волі, Табе молімся і Цябе ўмольваем, прымі нашае пасільнае слваслоў'е разам з усімі стварэннямі Тваімі і дай у адказ нам дары Тваёй багатай дабрыні. Бо перад Табою схіляюцца ўсе роды нябесных, і зямных, і падзямельных[33] і ўсякі дух і стварэнне апявае неспасціжную Тваю славу. Толькі Ты адзіны ёсць Богам ісціным і міласцівым.[34]Бо Цябе ўсхваляюць усе сілы нябесныя і Табе славу ўзносім Айцу і Сыну і Святому Духу, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

12. ΕΥΧΗ ΙΒ’

Αἰνοῦμεν, ὑμνοῦμεν, εὐλογοῦμεν καὶ εὐχαριστοῦμεν σοι, ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, ὅτι παρήγαγες τὴν σκιὰν τῆς νυκτὸς καὶ ἔδειξας ἡμῖν πάλιν τὸ φῶς τῆς ἡμέρας· ἀλλ᾽ ἱκετεύομεν τὴν σὴν ἀγαθότητα· ἱλάσθητι ταῖς ἀμαρτίαις ἡμῶν καὶ πρόσδεξαι τὴν δέησιν ἡμῶν ἐν τῇ μεγάλῃ σου εὐσπλαγχνίᾳ, ὅτι πρὸς σὲ καταφεύγομεν, τὸν ἐλεήμονα καὶ παντοδύναμον Θεόν· λάμψον ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν τὸν ἀληθινὸν ἥλιον τῆς δικαιοσύνης σου· φώτισον τὸν νοῦν ἡμῶν καὶ τὰς αἰσθήσεις ὅλας διατήρησον, ἵνα ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως περιπατοῦντες τὴν ὁδὸν τῶν ἐντολῶν σου, καταντήσωμεν εἰς τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον· ὅτι παρὰ σοί ἐστιν ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς καὶ ἐν ἀπολαύσει γενέσθαι καταξιωθῶμεν τοῦ ἀπροσίτου φωτός. Ὅτι σὺ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

МАЛІТВА 12.  

Усхваляем, апяваем, благаслаўляем і дзякуем Табе, Божа айцоў нашых,[35] што ты адвёў цемру ночы і паказаў нам ізноў святло дня. Але молімся Тваёй дабрыні. Будзь міласцівы да грахоў нашых[36] і прымі маленне нашае ў вялікай Тваёй дабрасардэчнасці, бо да Цябе прыбягаем - міласцівага і ўсясільнага Бога. Запалі ў сэрцах нашых ісцінае сонца праўды Тваёй,[37] прасвятлі наш розум і ўсе пачуцці нашыя захавай, каб мы як днём добрапрыстойна хадзілі шляхам запаведзяў Тваіх і так дасягнулі жыцця вечнага, ды спадобіліся быць ў асалодзе непрыступнага Твайго свету, бо у Цябе крыніца жыцця. І Ты – Бог наш, Табе славу ўзносім Айцу і Сыну і Святому Духу, цяпер і заўсёды і на векі вякоў. Амінь.

[1]Пчелинцев П., диак. Генезис пресвитерских молитв вечерни и утрени. Труды Саратовской духовной семинарии. Сборник. Вып. X. - Саратов: Изд-во Саратовской митрополии, 2016. С.234-259.

[2]Іер. 1, 9; Іс.51,16

[3]Зварот да «шчодрасцяў Божых» прысутнічае ў тэкстах шэрагу святых айцоў. З найбольш аўтарытэтных можна ўзгадаць свяціцеля Іаана Златавуста і прападобнага Яфрэма Сірына:

JOANNES CHRYSOSTOMUS Scr. Eccl. In parabolam de filio prodigo [Sp.] {2062.231} Volume 59 page 522 line 19. Thesaurus Linguae Graecae.

Δέσποτα, Κύριε φιλάνθρωπε, μονογενὲς Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἡμάρτομεν εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου, καὶ οὐκ ἐσμὲν ἄξιοι κληθῆναι υἱοί σου· ἀλλὰ θαῤῥοῦμεν τοῖς σοῖς οἰκτιρμοῖς· ἔχομεν ὅμηρα τῆς σῆς φιλανθρωπίας τὸν τίμιον σταυρὸν, ὃν ὑπέμεινας δι’ ἡμᾶς·

EPHRAEM SYRUS Theol. De timore animarum {4138.019} Page 38 line 2. Thesaurus Linguae Graecae.

[4]Пс. 19, 3-4

[5]Іс. 26,9

[6]Іс. 37,17; Дан. 9, 18

[7]Іс. 26,9

[8]Пс. 118, 12

[9] Выраз “вочы духоўныя” ўпершыню, верагодна, ўжыў Філон Александрыйскі (PHILO JUDAEUS Phil. De posteritate Caini {0018.006} Section 118 line 6. Thesaurus Linguae Graecae). Потым у хрысціянскай літаратуры гэты вызначэнне набывае шырокое выкарыстанне. Першым сярод хрысціянскіх аўтараў яго пачаў ужываць свяціцель Грыгорый Нісскі (GREGORIUS NYSSENUS Theol. Ad imaginem dei et ad similitudinem [Sp.] {2017.055} Volume 44 page 1328 line 25. Thesaurus Linguae Graecae). Актыўна гэтым вызначэннем карыстаўся Яўсевій Кесарыйскі. У экзегетычны і літургічны кантэкст гэты выраз трапляе з талкаванняў свяціцеля Афанасія Вялікага да псалмоў. Пры разборы 12 псалма, дзе гаворка ідзе пра “прасвятленне вачэй”, свяціцель тлумачыць, што пад “вачыма” трэба разумець “вочы духоўныя” (ATHANASIUS Theol. Expositiones in Psalmos {2035.061} Volume 27 page 97 line 3. Thesaurus Linguae Graecae). Менавіта ў такім разуменні падаецца цытата з 12 псалма ў трэцяй свяцільнічнай малітве.

[10]Пс. 12,3

[11] Малах. 4, 2

Gregory of Nyssa: Homilies on the Song of Songs. Homily 7.Soceity of Biblical Literature, 2012. P.218

GREGORIUS NAZIANZENUS Theol. In sanctum pascha (orat. 45) {2022.052} Volume 36 page 645 line 22. Thesaurus Linguae Graecae.

ATHANASIUS Theol. Expositiones in Psalmos {2035.061} Volume 27 page 312 line 12. Thesaurus Linguae Graecae.

[12]Выраз «пячатка Духа» сустракаецца у айцоў Кападакійцаў:

GREGORIUS NYSSENUS Theol. De instituto Christiano {2017.024} Volume 8,1 page 58 line 12. Thesaurus Linguae Graecae.

BASILIUS Caesariensis Theol. Homilia exhortatoria ad sanctum baptisma {2040.029} Volume 31 page 437 line 12. Thesaurus Linguae Graecae.

[13]Лк. 1, 79

[14]2 Кар. 4,6

[15]1 Фес. 5,5

[16]Пс. 68, 17

[17]Другазак. 28,12 

[18]Пс.67,20

[19]Пс.46,8

[20]1 Фес 5, 17

HERMAS Scr. Eccl. Pastor {1419.001} Chapter 88 section 7 line 3. Thesaurus Linguae Graecae.

IGNATIUS Scr. Eccl. Epistulae vii genuinae (recensio media) {1443.001} Epistle 1 chapter 10 section 1 line 1.Thesaurus Linguae Graecae.

[21]Флп. 2, 12

[22]Другазак. 4, 14; 5, 31; 6,1

[23]Пс.129, 3-4

[24]Слова ὑπερασπιστης (абаронца) ў дачыненні да Бога 17 разоў сустракаецца ў кнізе Псалтыр

[25]Такая форма звароту да Бога на старонках Старога Запавету сустракаецца 17 разоў у розных біблійных кнігах.

[26]2 Цім 1,9

[27]Пс. 118, 62

[28]Пс.50, 10

[29]Пс.50, 4

[30]Мф.9,6

[31]Пс.50, 10-13

[32]Пс.66,6

[33]Флп.2, 10

[34]Вых.34,6

[35]1 Пар. 12,18; Дан.3,26; Дзеі 5,30

[36]Пс. 78,9

[37]Мал. 3,20; Ін. 1,9

Протаіерэй Георгій РОЙ