Архiепiскап Арцемiй. Успамін Адамавага выгнання

Сёння ў апошні нядзельны дзень перад Вялікім постам Святая Царква ўспамінае тую трагічную падзею, якая адбылася на досвітку чалавечай гісторыі. Гэта падзея ўсім нам добра вядомая як выгнанне нашых прабацькоў з рая. Невыпадкова, браты і сёстры, Святая Царква нагадвае нам сёння пра гэту падзею.

Біблейскі аповед пра грэхападзенне дапамагае нам зразумець усю трагічную гісторыю чалавецтва і яго цяперашні стан, паколькі паказвае, кім мы былі і ў што пераўтварыліся. Ён адкрывае нам, што зло ўвайшло ў свет не па волі Бога, але па віне чалавека, які абраў дыявальскі падман замест Бажэственнай запаведзі. З пакалення ў пакаленне чалавецтва паўтарае памылку Адама, спакушаючыся ілжывымі каштоўнасцямі і забываючы сапраўдную – веру ў Бога і вернасць Яму. Прабацькі страцілі рай толькі таму, што аднойчы на імгненне забылі пра Бога.

Наступствы грэхападзення для першага чалавека былі катастрафічнымі. Ён не толькі быў пазбаўлены блажэнства і райскай слодычы, – змянілася і сказілася ўся прырода чалавека.

У выніку грэхападзення першазданныя людзі адпалі ад зносінаў з Богам, сталі смяротнымі і пазбаўленымі райскага жыцця. Але горш за ўсё тое, што зараза грэху, як плынь ад заражонай крыніцы, перайшла да іх нашчадкаў, так што ўсе людзі сталі нараджацца з пашкоджанай прыродай.

І па меры таго, як чалавецтва ўсё больш гразла ў беззаконнях, наш цудоўны, створаны Богам свет, у абліччы сваіх найвышэйшых прадстаўнікоў, богападобных людзей, апусціўся ў стан зла, дзе пануе варожасць, мана, беззаконні, пакуты і смерць.

Сёння, яшчэ і яшчэ раз успамінаючы пра грэхападзенне нашых прабацькоў, няхай кожны з нас уважліва ўглядаецца ў вобраз Адама – гэтага першага грэшніка на зямлі, але і першага чалавека, які пакаяўся, якому дараваў Гасподзь і першым вывеў з палону пекла. З досведу нашага асабістага жыцця мы ведаем, што вельмі часта пазбаўляем сябе благадаці Духа Святога, здзяйсняючы тыя ці іншыя грахі. А атрыманне гэтай Бажэственнай благадаці дасягаецца праз чыстасардэчнае пакаянне, якому спрыяюць малітва і пост.

Пост – гэта час духоўнага ўстрымання, пераасэнсавання нашых адносінаў да Бога, да Царквы, да людзей. Усякія іншыя свецкія пытанні павінны адыходзіць на другі план у часе посту. Пасля кожнага посту веруючы хрысціянін міжволі некалькі іншымі вачамі глядзіць на сябе, на сваё месца ў жыцці. Пост для веруючага чалавека – гэта духоўная прыступка да Госпада.

У гэтыя дні пакаяння Царква будзе чуць слова Іаана Прадцечы пра тое, што пакаяннем адкрываецца Царства Божае.

Першай умовай таго, каб нам адкрылася новае жыццё і мы былі здольныя падтрымліваць зносіны з Самім Богам, ёсць прабачэнне нашых грахоў. Гэта адзіная ўмова. І ад нас таксама патрабуецца адно адзінае: каб мы здолелі дараваць іншаму чалавеку.

На працягу ўсяго нашага жыцця мы павінны прасіць адзін у аднаго прабачэння, каб здольнасць быць міласэрнымі азначала для нас далучанасць да той міласэрнасці, якую мае Хрыстос у адносінах да кожнага чалавека, у адносінах да ўсяго свету. І каб гэта міласэрнасць дала нам магчымасць пазнаць той скарб, які называецца благадаццю Духа Святога і атрыманне якога, са слоў прападобнага Серафіма Сароўскага, ёсць адзіным сэнсам чалавечага жыцця.

Міласэрнасць! Менавіта яе мы павінны ўбачыць, спазнаць Вялікім Постам, каб ужо ніколі не аказацца ашуканымі, ніколі не памяняць яе ні на якую фальшыўку.

Дык уступім у Вялікі Пост, і так будзем ісці ўсё жыццё. Як кажуць святыя айцы, хоць паўзком, але туды.

Пост і малітва – два крылы. Гэта поўнае змяненне (такая таямніца пакаяння), гэта паміранне для сябе, але яно дае крылы. Прабачэнне – цуд. Яно – благадаць. Гэта дар Бога, не наша дасягненне. Бо наша прымірэнне аднаго з адным замацоўваецца ў таінстве споведзі – таінстве пакаяння, і яно павінна быць асабліва глыбокім Вялікім Постам.

Благадаць Святога Духа адна адзіная робіць нас здольнымі ўступіць у такія адносіны з Богам, калі мы не проста называемся хрысціянамі, а сапраўды становімся Яго вучнямі.

Дай Бог усім нам здароўя і сіл, каб разважліва і цвяроза праходзіць гэтыя дні посту. Тут патрабуецца разважлівасць, якая вышэй за ўсе дабрадзействы. Ісці заўсёды трэба сярэднім, царскім шляхам, каб не было зрыву, якога трэба асцерагацца. Пост і ўстрыманне павінны выконвацца згодна з агульнапрынятым уставам, гэта значыць так, як запаведала нам Царква. Устрыманне ў ежы павінна быць толькі ад скаромнай ежы. Як піша прападобны Касіян Рымлянін, “крайнасці, як кажуць святыя айцы, з таго і з іншага боку аднолькава шкодныя: і празмернасць посту, і перанасычэнне чэрава”. Агульнае правіла ўмеранасці ўстрымання заключаецца ў тым, каб кожны адпаведна сілам і стану цела і ўзросту, столькі з’ядаў, колькі трэба для падтрымання здароўя цела, а не колькі патрабуе жаданне насычэння”. Трэба з разважлівасцю падтрымліваць свае сілы, каб не атрымалася, што з першых жа дзён хтосьці стаў гаварыць, што дрэнна сябе адчувае і не можа пайсці ў храм. Гэта бывае, на жаль, вельмі часта. Прападобны Серафім кажа, што цела наша павінна быць тым самым ослікам, які быў бы здольны несці нас у Царства Нябеснае на працягу ўсяго Вялікага Посту.

Тым, у каго ёсць нейкія хваробы, не трэба ў што б тое ні стала трымаць пост і думаць, што, парушаючы яго, яны “страшна грашаць”. Святыя старажытныя айцы-пустэльнікі, такія, як прападобны Ісаак Сірын, кажуць нам, што, па-першае, няўмераны пост больш шкодны, чым невыкананне посту, па-другое, той, хто хворы такой хваробай, якая зусім ясна разбурае яго здароўе, павінен зразумець, што гэта хвароба і ёсць яго пост. І гэта вышэйшае за пост. Гэта бяда цялесная, якую чалавек нясе са змірэннем і нават з удзячнасцю да Госпада. І ён павінен гэта трываць і несці. Мы памятаем, як святы Ігнацій Бранчанінаў благаслаўляў сваю сястру на першай сядміцы есці малако, якое яна больш за ўсё не магла цярпець і якое было для яе самай непрыемнай ежай. Але гэта было неабходна для падмацавання яе здароўя і для таго, каб яна зразумела, у чым заключаецца сутнасць посту. Пост не мэта, а сродак – сродак змірыць сваю плоць і ачысціцца ад грахоў. Без малітвы і пакаяння пост становіцца ўсяго толькі дыетай.

Нам трэба зразумець, што само па сабе ўстрыманне ў ежы не набліжае нас да Бога і не аддаляе ад Яго. Мы павінны трымаць пост у той меры, у якой гэта адпавядае ўсяму нашаму духоўнаму подзвігу.

На жаль, за апошнія дзесяцігоддзі, калі святая вера Хрыстова вытраўлялася з сэрцаў чалавечых, мы страцілі правільнае разуменне посту. Раней, калі пачынаўся Вялікі Пост, стараліся ўнікаць любых забаваў, можа быць, і бязгрэшных, але якія ўсё-такі адцягваюць ад самой сутнасці жыцця. Тэлевізар і ўсё тое, што нам некарысна і што не з’яўляецца для нас надзённай неабходнасцю, павінна ў прынцыпе знікнуць з нашага жыцця на працягу ўсяго Посту.

Святы Феафан Затворнік папярэджвае, што знешняя бачнасць пры выкананні ўсяго, што ўстаноўлена Богам і Царквой, пры адначасовай унутранай пустаце, ёсць самая галоўная небяспека для Царквы і самая спрыяльная глеба для з’яўлення ўнутры Царквы “чалавека беззаконня”.

Горш за ўсё, як заўсёды, раўнадушша, стварэнне выгляду, што ўсё ў парадку. Прымірэнне, якое мае мэтай толькі зямное, у рэшце рэшт зводзіцца да таямніцы антыхрыста. Усё, што адбываецца пасля таго, як Хрыстос ажыццявіў збаўленне ў свеце, праходзіць пад знакам “паспрабаваць змяшаць дабро са злом”. Сатана стараецца зрабіць усё магчымае, каб гэта змяшэнне пранікла і ў Царкву.

Будзем памятаць пра гэта. Дзеля чаго пачынаецца Вялікі Пост? У якім свеце мы жывем? Як кожны з нас пакліканы на працягу гэтага Посту ўзысці на крыж? Далучыцца да Яго перамогі над усякім грэхам, над самой смерцю ў вечнай радасці Уваскрасення. Амінь.