Архiепiскап Арцемiй. Прытча аб Страшным судзе

Прытча гэта чытаецца за тыдзень да Вялікага посту, калі заклікае нас Царква праверыць сябе, сваё сумленне, сваё жыццё усёй паўнатой хрысціянскага дабравесця, г. зн. вучэння Хрыста.

У сваім павучэнні Гасподзь Іісус Хрыстос, за некалькі дзён да таго, як будзе адданы на смерць, кажа Сваім вучням пра тое, што Ён прыйдзе зноў. Але Ён прыйдзе не ў абліччы раба, не для таго, каб пакутаваць, а каб падвесці вынік жыцця кожнага чалавека. І тады кожны з нас стане на суд, які будзе справядлівым, бо Гасподзь скажа нам пра ўсё, што мы зрабілі нядобрага і пра ўсё, што маглі зрабіць, але не зрабілі для нашых блізкіх.

Гасподзь Іісус Хрыстос атаясаміў Сябе з кожным чалавекам, але асабліва – з усімі, хто пакутуе і хто ў нястачы. І пакута, якую Ён спазнаў на крыжы, значыла Яго блізкасць да кожнага чалавека. Калі мы пакутуем, мы адчуваем асаблівую блізкасць Госпада да нас, бо Ён не нейкі Бог, Які глядзіць на нас з бясконца вялікай вышыні, але Бог, Які жыве сярод нас, бо Ён пражыў такое ж чалавечае жыццё і пакутаваў не менш, а нашмат больш, чым пакутуем мы. Гасподзь ведае на ўласным досведзе, што такое пакутаваць, не мець прыстанку, адчуваць смагу, голад і быць асуджаным.

Многім часта здаецца, што галоўнае ў рэлігіі – гэта абрады і звычаі, прыгажосць набажэнства, магчымасць дакрануцца да свяшчэннага, нябеснага, боскага. Але прытча Хрыстова пра апошні суд раскрывае нам, што ўсё гэта будзе бясплодным і непатрэбным, будзе пустой і мёртвай рэлігіяй, калі не будзе заснавана на любові і не будзе прыводзіць да любові.

У рэшце рэшт і судзіць нас будзе Любоў. І не любоў увогуле, не любоў да абстрактнага, адцягненага чалавецтва – не, а любоў да жывога і канкрэтнага чалавека. У нашы дні хрысціянская любоў страшэнна скажоная. У імя любові да адцягненага чалавецтва нас заклікаюць не любіць і пераследаваць іншых людзей, якіх нам загадваюць лічыць ворагамі і ў дачыненні да якіх нават жаль і спачуванне аказваюцца злачынствамі. Але Хрыстос у прытчы пра Страшны Суд як бы гаворыць: мары пра шчасце адцягненага чалавецтва не толькі застануцца марай, але і стануць нянавісцю і жорсткасцю, калі спачатку не звернем мы нашу любоў і клопат на кожнага чалавека. І любоў не адцягненую, клопат не тэарэтычны, а самы што ні на ёсць канкрэтны. “Я быў у вязніцы, – кажа Хрыстос, – я быў галодны, я цярпеў смагу, я хварэў…” І што гэта значыць, калі не тое, што Хрыстос раз і назаўсёды атаясаміў сябе з кожным чалавекам і што таму хрысціянская любоў і заключаецца ў гэтай “немагчымай магчымасці” – у кожным убачыць, усвядоміць, сустрэць Хрыста.

Нам не запаведана пытацца і аналізаваць – ці варты чалавек нашай дапамогі, ці заслужыў ён наш клопат. Нам не сказана – даведвацца, за што пасаджаны ён у вязніцу, і чаму галодны, і чаму без адзення. Нам сказана ісці да яго з любоўю, і толькі ў гэтай любові, якая ніколі не пытаецца пра заслугі, перавагі, погляды і перакананні, – сустракаць чалавека, Богам пасланага ў наша, у маё жыццё…

Таямніца хрысціянства – таямніца асобы, якая складае Боскую каштоўнасць кожнага чалавека, тое, што і трэба і можна любіць у ім. Менавіта гэту таямніцу адрынуў і працягвае адмаўляцца ад яе свет і пануючыя ў ім ідэалогіі. Для іх чалавек вызначаецца знешнім: сваёй класавай, ці расавай, ці нацыянальнай прыналежнасцю, сваёй карыснасцю для айчыны, сваімі заслугамі ці – наадварот – памылкамі і злачынствамі. Свае, чужыя… Саюзнікі, ворагі… Мы, яны…

І вось усе як быццам толькі і робяць, што гавораць аб вызваленні чалавека, пра шчасце чалавека, пра прызначэнне чалавека, пра барацьбу за светлае, шчаслівае і свабоднае жыццё. А на справе – усе аб’яднаны супраць кагосьці, усё рухаецца толькі страхам, падазронасцю, нянавісцю. І так яно і будзе, пакуль не зразумеюць людзі, што любіць чалавецтва, служыць чалавецтву – не толькі няверна, але і немагчыма, калі не ўкаранёная гэта любоў у любові да чалавека, да кожнага… І менавіта ў любові, г. зн. у прызнанні яго, па-за залежнасцю ад якіх-небудзь нашых зямных, “чалавечых” мер і катэгорый, да якіх мы зводзім і якімі ацэньваем людзей. Усё гэта асуджана раз і назаўсёды Тым, Хто сказаў і кажа ад імя кожнага: “Я быў у вязніцы…” І гэтага “Я” дастаткова, каб ведаць, што кожны чалавек – брат, што да кожнага прыйшоў і кожнага любіць Бог, і ў кожным дадзена магчымасць напоўніць сябе Боскай, жыватворнай і ратавальнай любоўю.

Вялікі пост – напамін пра мэту ўсяго нашага жыцця. Гэта той асаблівы перыяд, калі Царква прапануе нам прынесці пакаянне за нашы злыя справы і практыкавацца ў добрых справах. А ўсе харчовыя прадпісанні, якія ўстанавіла Царква, мы выконваем па нашых сілах, у адпаведнасці з нашым станам здароўя, помнячы пра тое, што пост нам дадзены перш за ўсё для лекавання душы.

Звернем увагу на тое, што Гасподзь на Страшным Судзе не пытаецца ў чалавека пра тое, як ён верыў, якія дагматы вызнаваў, як ён змагаўся за ісціну. Адзіны крытэр, які мы чуем у словах Госпада на Страшным Судзе, – гэта крытэр чалавекалюбства. Гасподзь чакае, каб мы былі чалавекалюбівымі і спачувальнымі ў адносінах да нашых братоў, каб мы не прапусцілі Яго Самога, калі Ён прыходзіў да нас у абліччы людзей, якія жадаюць і прагнуць дапамогі, якія адчуваюць у ёй патрэбу – тых, каго мы часта не заўважаем або не хочам заўважаць побач з намі.

Фота: «Страшный суд». Фреска южного притвора церкви Кахрие-джами в Стамбуле (ок. 1320)