Пропаведзь архіепіскапа Арцемія ў Нядзелю аб блудным сыне

Сёння, згодна з царкоўным уставам, напярэдадні Вялікага посту ўстаноўлена Нядзеля аб блудным сыне. У Царкве Вялікі пост нярэдка імянуецца духоўнай вясной. Як вясной пасля зімы ўсё ажывае, вяртаецца да жыцця, так і Вялікі пост – гэта такі перыяд у жыцці чалавека, калі ажывае яго душа. І, як сур’ёзная справа, ратавальная, пост патрабуе і асаблівай падрыхтоўкі.

Напярэдадні Вялікага посту 4 нядзельныя дні, 4 нядзелі Царква ў сваім набажэнстве рыхтуе нас, настройвае на правільны лад для Вялікага посту. Сёння другі нядзельны дзень, сёння мы чулі прытчу пра блуднага сына.

Прытча нам усім цудоўна знаёмая, тлумачыць яе не трэба, мы яе цудоўна ведаем. І многія багасловы нават кажуць, што калі ўсё Евангелле не захавалася б, а захавалася б адна прытча пра блуднага сына, яна раскрыла б сэнс прышэсця на зямлю Хрыста Збавіцеля.

Гэта прытча нагадвае нам Бажэственнае адкравенне Свяшчэннага Пісання пра тое, што чалавек па сваёй прыродзе бажэственны. Ён атрымаў дар жыцця ад Бога і ў ім адлюстраваны Яго вобраз. Рэалізуючы гэты вобраз у жыцці, чалавек павінен быў удасканальвацца бязмежна, дасягаючы богападабенства.

На жаль, чалавек падае, ён усумніўся ў словах Божых, упаў у нявер’е і саграшыў. Мы часта гаворым: “грэх”, “грэх”. А што такое “грэх”? Грэх – гэта парушэнне Богам дадзенага закона жыцця. Апостал піша, што грэх – гэта беззаконне. Гэта значыць, што мы парушаем той закон жыцця, які Бог нам даў. Мы разбураем наша жыццё, усё, што разбурае наша жыццё, – гэта беззаконне.

У чым было беззаконне першага чалавека? У яго ганарлівасці, у сябелюбстве, у самалюбстве. Ён захацеў стаць богападобным без дапамогі Божай, самастойна, для сваёй велічы. Як ангел паўшы, дзянніца, захацеў быць Богам і паў з неба ў сваёй ганарлівасці, так і чалавек паўтарае шлях дыявала таксама ў ганарлівасці сваёй, выказваючы Богу нявер’е. І чалавек ужо не мог умясціць прысутнасць Бога, і тое, што ён быў выгнаны з Рая, кажа пра тое, што ён не мог мець зносіны з Богам.

Грэх – гэта тая сцяна, тая перашкода, якая робіць чалавека няздольным да зносінаў з Богам. Трэба было мяняць сваю душу, трэба было мяняць усё сваё жыццё. І вось, знаходзячыся на зямлі, мы жывём не ў тым свеце, у якім Бог нам прызначыў жыць, а жывём у тым свеце, які мы знявечылі сваім грэхам. Цяпер ён пераўтварыўся ў невядома што.

І цяпер чалавек не жыве, а існуе. І існуе для чаго? Для выжывання, для барацьбы за выжыванне, гэта значыць так, як існуе жывёльны свет – хто каго знішчыць для таго, каб выжыць. А Бог стварыў чалавека для весялосці, для радасці, для богапазнання, для бачання Бога, для перамогі жыцця.

А тут перамогі жыцця няма, бо ўсё знявечыў грэх. І вось прытча пра гэта гаворыць, што чалавек сышоў у далёкую краіну шукаць шчасця, як і ў нас у жыцці бывае. Здаецца, усё ведае, зямное жыццё дадзена нам для пакаяння, а мы не толькі не каемся, а працягваем яшчэ больш грашыць, павялічваючы сваю аддаленасць ад Бога.

І вось чалавек жыў жывёльным жыццём, ён харчаваўся тым, чым харчуюцца свінні. Бо ў нас нават зараз каштоўнасці нашага жыцця – гэта каштоўнасці жывёльнага свету. Быць сытым, задаволеным і спакойным, каб мы былі сытыя і самазадаволеныя, больш нам нічога не трэба. А калі чалавек жыве такім жыццём, ён спусташаецца. І душа пачынае галадаць.

У чалавеку закладзена ўласцівасць, якое ўрачы, біёлагі патлумачыць не ў стане: што такое сумленне? Адкуль яно ўзялося ў чалавеку? Калі б у жывёльным свеце было сумленне, усе жывёлы паўміралі б. А чалавек, самая слабая жывёльная істота, мае сумленне і пануе над гэтым светам. Сумленне – гэта ўнутраны голас Божы ў чалавеку. Ён увесь час стукае ў нашу душу і заклікае нас да пакаяння, выкрывае нас у нашых грахах.

І што ж адбываецца з гэтым грэшнікам, які сышоў у “далёкую краіну”? Ён апамятаўся, гаворыцца ў Евангеллі. І вось сэнс Вялікага посту, сэнс нават нашага жыцця – апамятацца, куды мы ідзём і ці варта туды ісці? У імя чаго мы жывём? У чым сэнс нашага жыцця? А сэнс нашага жыцця сустрэцца з Богам. Так, як мы з вамі жывём, мы зможам з Богам сустрэцца? Наўрад ці, канечне.

Патрэбна перамена жыцця, патрэбна вяртанне да Бога, вяртанне да нашых вытокаў, да нашай сапраўднай Айчыны. Блудны сын вяртаецца ў дом, дзе бацька яго прымае. І многія экзэгеты, тлумачальнікі Свяшчэннага Пісання, кажуць, што той родны дом, у які вяртаецца блудны сын, – гэта Царква. І сустракае яго Гасподзь, Які благадаццю Сваёй у Царкве прысутнічае, і нават закалолі яму цяля, ягня, які ўвасабляе Яго Сына.

У Царкве ёсць Таінства Еўхарыстыі, прычасця, калі мы душой і целам далучаемся да Бога, становімся адушаўлёным храмам, і праз гэта ўратоўваемся. І для таго, каб уратавацца, трэба прыйсці ў сябе, пакаяцца і апамятацца. Мы павінны ўсвядоміць сябе, наколькі мы аддаленыя ад Бога.

Многія айцы кажуць, што святыя лічылі сябе самымі грэшнымі. Яны сэрцам адчувалі Бога, наколькі яны далёкія ад Яго, і сябе лічылі самымі нявартымі. А найбольш спустошаныя наадварот лічаць сябе самымі святымі.

Зараз слухаеш парой рэлігійныя перадачы, і можна пачуць: “Мы богаабраны народ”. Хто вас абраў? Вы самі сябе? А нам трэба змірэнне і пакаянне, а не выхвалянне, якое не раз ужо забівала чалавека ў яго гісторыі. Царква заклікае нас да пакаяння: і грамадскага, і вечнага пакаяння ў нашым жыцці, і ў жыцці кожнага з нас. Пачынаючы з учарашняга дня ў царкве спяваецца цудоўны псалом – “На рэках Вавілонскіх, там мы сядзелі і плакалі, калі ўспаміналі мы Сіон”.

Яўрэі зазналі прыгнёт як богаабраны народ. Іх увялі ў палон у Вавілон, і там не было ні храма, ні набажэнства, а язычнікі маглі пазбавіць іх жыцця за тое, што яны пакланяліся Адзінаму, Сапраўднаму Богу, а не пакланяліся іх ідалам і моцным гэтага свету.

І вось, гэтыя рабы, яны ўцякалі ў аддаленыя мясціны, так званыя каналы ці рэкі Вавілонскія, дзе нікога не было, і вось у гэтых пустэльных мясцінах яны спявалі псалмы, яны плакалі: “Мы хочам вярнуцца дадому, мы хочам вярнуцца ў сваю Айчыну, мы хочам вярнуцца ў свой родны дом, свой Храм, і там жыць і пакланяцца свайму Богу”.

Гэты псалом спяваецца ў царкве, нагадваючы нам, што мы з Вамі знаходзімся ў палоне бязбожнасці грамадскага і асабістага жыцця нашага, кожнага з нас, аб тым, што мы ўжо далёка-далёка адышлі ад Бога. І мы плачам, душа наша баліць, душа наша сумуе, яна знаходзіць спакой толькі ў Богу. “У Богу супакойваецца душа мая, – кажа псалмапевец, – і ў Ім надзея мая”. І нам упакаенне жыцця нашага дадзена будзе толькі праз Царкву і толькі ў хрысціянскай нашай веры, праз наша пакаянне. І вось да гэтага сёння заклікае нас Царква – апамятацца, пакаяцца і вярнуцца ў бацькоўскі дом. Ахавай усіх Гасподзь!