Архiепiскап Арцемiй. Пропаведзь у Нядзелю па Хрыстовым Нараджэнні

Евангельскае чытанне нядзелі па Хрыстовым Нараджэнні працягвае нам апавяданне пра першыя дні Збаўцы на гэтай зямлі. Мы казалі ў свята Нараджэння Хрыстова пра тое, як вельмі сурова прыняў свет Збаўцу.

Наколькі ўразлівы Ён быў у гэтым свеце з самага пачатку. Як хацелася сілам цемры знішчыць Яго ўжо ва ўлонні Маці. Яшчэ ў дзіцячай калысцы.

І вось сённяшняе евангельскае чытанне, якое прыпадае на перыяд святак, заклікае нас задумацца над тым, наколькі ж свет не жадаў прыняць Бога.

Сёння Царква не толькі праз евангельскі аповед, але і праз сваё набажэнства нагадвае нам аб тым, хто быў бацькамі Бога ў гэтым свеце. Не толькі аб Прасвятой Багародзіцы, памяць пра Боскае мацярынства Якой мы нясем у сваім сэрцы. Сёння мы павінны ўспомніць і пра Іосіфа Абручніка.

Евангельскае чытанне канцэнтруе нашу ўвагу менавіта на Іосіфе Абручніку, на гэтым пажылым чалавеку, які на схіле сваіх год прыняў на сябе вялікі цяжар зямнога бацькоўства ў адносінах да Сына Божага. Нарадзіўшыся ў самых неспрыяльных умовах, у самы неспрыяльны момант, Збаўца змусіў Сваім нараджэннем бегчы ў Егіпет. Задумаемся над гэтым эпізодам па сутнасці. Уявім сабе тую эпоху, умовы жыцця той краіны. Іосіф жа не ў Шарм-эль-Шэйх паехаў з сям’ёй на калядныя канікулы. Ён уцякаў у Егіпет, ратуючы ад гібелі гэтае досыць дзіўна, яшчэ нядаўна досыць спакусліва для яго самога з’яўленае на свет Немаўля. І так будзе працягвацца далей. І канечне, Яго бацькі павінны былі быць людзьмі цалкам асаблівага кшталту, каб увесь гэты цяжар несці. Вось чаму, уласна кажучы, і спатрэбіліся стагоддзі, каб з’явіліся на свет людзі, здольныя прыняць ва ўлонне сваёй сям’і Бога. Трэба было, каб мінулі пакаленні праведнікаў, каб сфарміравалася тое асяроддзе, у якім людзі не змаглі б так лёгка, як гэтага ім захацелася першапачаткова, забіць Бога. Але змаглі б даць магчымасць вырасці, сфарміравацца як чалавеку і явіць Яму тую меру чалавечай любові, якую можна было б супаставіць з бязмернай здольнасцю Бога любіць людзей.

Але, тым не менш, мінаюць стагоддзі, і, асабліва ў нашым царкоўным жыцці, даводзіцца канстатаваць тую акалічнасць, што, на жаль, Святое сямейства паўстае для нас нечым цалкам адцягненым.

Іосіф Абручнік, які апынуўся на схіле год побач з зусім яшчэ юнай дзяўчынай, замест спакойнай старасці ў клопаце і шанаванні павінен быў пастаянна прымаць на сябе вельмі вялікі цяжар. Успомнім хаця б спакусу яго пасля таго, як ён даведаўся пра тое, што яго жонка цяжарная, а ён яе не ведаў. І як лёгка было яму тады стаць у імя выканання векавых прынцыпаў іўдзейскай маральнасці богазабойцай! Трэба было толькі, выконваючы закон, абвясціць пра дзіўную, дашлюбную, як сказалі б мы зараз, цяжарнасць сваёй маладой жонкі. І яе проста пабілі б камянямі. Як бы радаваўся дыявал, бачачы збіццё камянямі Багародзіцы, Якая насіла ва ўлонні Хрыста! А Іосіф гэтага не зрабіў. Іосіф узяў і зняважыў векавыя патрабаванні старазапаветнага закону. У імя спачування, у імя любові не выканаў запаведзі Божай. І стаў ужо тады хрысціянінам, калі вырашыў, яшчэ ў поўнай меры не ўспрыняўшы тое, што адбылося, проста дараваць сваёй цяжарнай жонцы. Паспрабуем проста з пазіцый жыццёвага досведу і здаровага сэнсу паглядзець на жыццё Святога сямейства, і перад намі праявяцца такія сюжэты, такія жыццёвыя абставіны, якія сапраўды здольныя па-сапраўднаму здзівіць любога чалавека – асабліва з досведам жыцця ў сям’і, з досведам выхавання дзяцей.

І паказальна тое, што з самага пачатку і Іосіф, і Марыя ведалі пра тое, што іх цудоўнае – у сілу свайго ўжо зачацця і Нараджэння – Немаўля будзе зненавіджаны светам. І яны выкарысталі ўсе сілы на тое, каб гады жыцця свайго Боскага отрака зрабіць такімі, каб Ён мог адчуць Сябе ў маленькім мікрасвеце Сваёй сям’і, у якой Яго любілі, у якой Яго шанавалі. А гэта апафеоз бацькоўства – калі бацькі не толькі любяць сваіх дзяцей, але і шануюць сваіх дзяцей, успрымаючы іх як стварэнне Божае, як дар Божы. Бо вельмі многія праблемы таму і ўзнікаюць у сем’ях, што бацькі ўспрымаюць сваіх дзяцей як нешта імі самімі створанае, ад іх залежнае, ім ва ўсім абавязанае. А тут першапачаткова зусім іншае. Бо Святое сямейства ўспрымала сваё Дзіця так, як, уласна, і павінна ўспрымаць любога чалавека ў гэтым свеце – як Дар Божы, ім давераны на пэўны час. Ці многім з нас уласцівыя такія адносіны да дзяцей? Хутчэй за ўсё мы чакаем ад іх ушанавання сябе, чым шануем у іх вобраз Божы, які часта ў дзецях праяўляецца больш яскрава, чым у дарослых.

Але, на жаль, атрымліваецца так, што гэтыя дні, якія следуюць па Нараджэнні Хрыстовым, мінаюць у мітусні святак, калі, з цяжкасцю адыходзячы ад вельмі зямной радасці паслякалядных дзён, мы ўжо, так бы мовіць, рыхтуемся да радасці – таксама часта марнай – хрышчэнскіх святаў. Калі для многіх праваслаўных хрысціянаў гастранамічныя працэдуры павінны саступіць месца водным. А між тым вось гэтыя святачныя дні – і Царква нам пра гэта прама гаворыць у сваім набажэнстве – павінны быць звернуты да роздумаў пра Святое сямейства. І перш за ўсё, магчыма, нават не пра Багародзіцу, а менавіта пра Іосіфа Абручніка. Бо, як вам вядома, нідзе так многа ў Евангеллі не гаворыцца пра яго, акрамя як у тых самых евангельскіх чытаннях, якія чытаюцца менавіта ў гэты перыяд. Гэты час у значнай ступені – яго, бацькі вось гэтага самага сямейства, Святога сямейства.

У сённяшнім евангельскім чытанні кропка ставіцца на вельмі важным месцы, на месцы, якое ў Евангеллі не будзе неяк падрабязна, выразна, ў дэталях апісана. Гэта перыяд дзяцінства, атроцтва і юнацтва Збаўцы. І ў гэтым ёсць, безумоўна, глыбокі сэнс. Служэнне Святога сямейства толькі пачыналася – як пачатак служэння Боскага Сына. І Прасвятая Багародзіца, і праведны Іосіф ужо ў першыя гады жыцця гэтага Боскага Немаўляці явілі нам той галоўны прыклад хрысціянскага жыцця, якое павінна падтрымліваць і натхняць нас. Хрыстос даверыў Сябе, у тым ліку, і ў нашы рукі. Будзем уважлівымі і чуйнымі да Яго. Будзем усведамляць сваю адказнасць перад Хрыстом, будзем натхняцца ў сваім жыцці подзвігам тых, хто зусім не ідылічна пачаў сваё жыццё з Боскім Немаўлём, атрымаўшы ў далейшым высокае найменне – Святое сямейства.

Калі Бог прыйшоў як безабароннае Немаўля ў гэты свет, які прагнуў Яго забіць, Ён быў даручаны па сутнасці яшчэ вельмі юнай Дзяўчыне і вельмі старому чалавеку. Гэтыя два чалавекі змаглі стварыць Богу такое жыццё ў сям’і, што Яму там было добра. Тыя з нас, у каго ёсць сем’і, тыя з нас, хто ўжо мае сваіх унукаў, задумаемся над тым, каб як бы бесчалавечна ні жыло наша грамадства, паспрабаваць зрабіць так, каб у нашых сем’ях было іншае жыццё. Сям’я – гэта малая Царква. Паспрабуем нашы сем’і зрабіць якасна іншымі. Пастараемся стварыць у іх хрысціянскія адносіны. І вы ведаеце, лакмусавай паперкай духоўнага стану нашых сем’яў будуць нашы дзеці. Калі нашым дзецям будзе добра ў нашых сем’ях – значыць, мы перамаглі свет, хаця б на гэтым узроўні. І няхай вобразы Прасвятой Багародзіцы і Іосіфа Абручніка будуць нас натхняць у гэтых адносінах усе наступныя гады.